Tính đến thời điểm hiện tại, công suất đặt của điện mặt trời mái nhà là gần 7.660 MWAC, chiếm hơn 9% tổng công suất đặt, sản lượng điện mặt trời mái nhà chiếm gần 4% sản lượng điện hệ thống điện quốc gia.
Bộ Công Thương nêu nhiều bất cập về phát triển mạnh điện mặt trời mái nhà.
Bộ Công Thương đánh giá, điện mặt trời mái nhà là nguồn điện phụ thuộc vào bức xạ mặt trời, do đó chỉ có tác dụng vào những giờ có ánh nắng mặt trời. Vào buổi đêm, hay vào những giờ có mây, mưa ban ngày, nguồn điện từ năng lượng mặt trời suy giảm về mức thấp hoặc về 0. Do đó, để ổn định nguồn cung cấp điện, sẽ phải đầu tư các nguồn lưu trữ phù hợp.
Ngược lại, vào những thời điểm bức xạ mặt trời cao, các nguồn điện mặt trời mái nhà sẽ phát được công suất cao, có lợi cho các chủ đầu tư điện mặt trời mái nhà. Tuy vậy, nếu thời điểm này mà công suất sử dụng của toàn hệ thống thấp, sẽ dẫn tới dư thừa, phải cắt giảm công suất phát điện.
Cùng với đó, nguồn điện mặt trời mái nhà có tính phân tán ở quy mô nhỏ và rất nhỏ. Điều này có lợi vì nguồn điện sẽ ở sát với phụ tải. Lý tưởng nhất là nguồn điện này được sử dụng ngay tại phụ tải và không truyền ra hệ thống.
Tuy vậy, với đặc điểm bất định của nguồn điện mặt trời mái nhà đã nói ở trên, Bộ Công Thương lý giải nếu không có hệ thống lưu trữ phù hợp, bản thân điện mặt trời mái nhà không đủ khả năng cung cấp cho nhu cầu sử dụng của hộ gia đình thông thường dù có đầu tư với công suất bao nhiêu đi chăng nữa. Một hộ gia đình thông thường sẽ có nhu cầu sử dụng điện cả ngày và đêm.
Đáng lo ngại, Bộ Công Thương chỉ ra, chi phí cân bằng công suất của hệ thống điện do điện mặt trời mái nhà gây ra. Theo đó, các nhà đầu tư điện mặt trời mái nhà sẽ chỉ quan tâm đến chi phí đầu tư, lắp đặt của hệ thống điện mặt trời mái nhà cụ thể như: công suất tấm pin là bao nhiêu, inverter (bộ chuyển đổi từ điện một chiều của tấm pin sang điện xoay chiều của hệ thống điện) có công suất bao nhiêu, hệ khung đỡ thế nào, kết cấu chịu lực của mái có đủ điều kiện không, điều kiện phòng cháy chữa cháy có đảm bảo không, có nên đầu tư hệ thống pin lưu trữ hay không?...
Nhưng từ góc độ của cơ quan điều độ hệ thống điện và chủ đầu tư của các nhà máy điện truyền thống (thủy điện, nhiệt điện than, tuabin khí) thì sự phát triển của điện mặt trời mái nhà lại mang đến nỗi lo lớn về chi phí chung của hệ thống.
Thêm vào đó, việc xuất hiện các nguồn điện như điện mặt trời mái nhà vừa chia sẻ áp lực cấp điện cho các nhà máy điện truyền thống, nhưng lại làm giảm sản lượng từ các nhà máy điện này.
Chi phí cơ hội là khi vẫn phải đầu tư lưới điện cấp điện cho khách hàng (vào ban đêm hoặc khi trời xầm xì) nhưng lại không được bán điện vào ban ngày. Tuy đây là điều khó tránh khỏi, nhưng do sản lượng cấp điện của Công ty điện lực giảm đi trong khi đầu tư không đổi, suất đầu tư lưới điện sẽ tăng thêm và vẫn phải được tính cho toàn bộ khách hàng.
Theo đó, Bộ Công Thương nhấn mạnh rằng, các đặc điểm nêu trên của điện mặt trời mái nhà dẫn đến việc phải có sự thận trọng trong quá trình phát triển điện mặt trời mái nhà để có thể phát huy ưu điểm và giảm thiểu nhược điểm của điện mặt trời mái nhà.
Các nguồn điện mặt trời mái nhà chỉ nên phát triển ở mức sẵn sàng tiêu thụ tại phụ tải. Nếu ồ ạt phát triển ở quy mô lớn sẽ ảnh hưởng lớn đến cân bằng cung – cầu của hệ thống điện, gây ra những phí tổn không cần thiết.
"Điện mặt trời mái nhà phát vào hệ thống không những không phù hợp với tiêu chí “tự sản- tự tiêu” mà còn gây phát sinh chi phí cho vận hành hệ thống điện như đã phân tích trên đây", Bộ Công Thương đánh giá.
Tại dự thảo Nghị định lấy ý mới đây, Bộ Công Thương giữ đề xuất điện mặt trời mái nhà lắp tại nhà ở, cơ quan công sở để tự dùng và nối lưới quốc gia sẽ không được bán hoặc bán giá 0 đồng. Tức, người dân có thể bán phần dư thừa nhưng Nhà nước chỉ ghi nhận sản lượng, không thanh toán tiền.
Thy Lê
